Każde miasto ma dwie twarze: tę historyczną, często trudną do odtworzenia, i tę teraźniejszą, kojarzoną z pędem oraz rozwojem. W przypadku Warszawy spojrzenie na obie strony jest szczególnie fascynujące. Granice przedwojennego miasta były niemal trzykrotnie mniejsze od obecnych, a w wyniku zniszczeń poniesionych w trakcie II wojny światowej jego lewobrzeżna część uległa prawie całkowitemu zniszczeniu. Co sprawiło, że Warszawa to obecnie największe i najnowocześniejsze miasto w kraju?
Aby uzmysłowić drogę, jaką przeszła obecna stolica Polski, przedstawiamy listę 10 doskonale znanych miejsc w Warszawie, stanowiących dowód modernizacyjnego rozmachu, który czyni z niej centrum biznesowo-kulturalne kraju:
PAWILON CHEMII / VITKAC*
Pawilon Chemii wybudowany według projektu Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewskiego był jednym z najbardziej wyrazistych przykładów powojennej, modernistycznej architektury. W podnoszącej się z gruzów Warszawie traktowano go jako symbol rozwoju i nowoczesności. Dzięki całkowicie przeszklonej, stalowej konstrukcji pawilon idealnie realizował założenia nowoczesnej przestrzeni handlowej, czyli przenikanie się wnętrza z ulicą. Szczególnie efektownie budynek prezentował się nocą, kiedy sztuczne światło rozświetlało przezroczystą kompozycję od środka i kontrastowało z szarym otoczeniem.
Dom Mody vitkAc, powstały na ruinach wyburzonego Pawilonu w 2011 r., to ciekawe nawiązanie do wyglądu starszej budowli. Luksusowy, czterokondygnacyjny budynek został wykończony granitem, kwarcem, stalą nierdzewną i egzotycznym drewnem. Co roku przyciąga on uwagę warszawiaków ekstrawaganckimi aranżacjami wystaw. VitkAc, wraz z restauracją Concept 13, tworzy dom handlowy Wolf Bracka, czyli najbardziej luksusowy dom handlowy w Polsce, ceniony również w całej Europie.
DOM TOWAROWY BRACI JABŁKOWSKICH*
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich powstał w 1914 r. i jest uważany za jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej architektury początku XX wieku oraz symbol wielkich sukcesów polskiego biznesu. Historia spółki Bracia Jabłkowscy rozpoczęła się w 1884 r. od małego sklepiku kierowanego przez Anielę Jabłkowską, do której szybko dołączyli jej bracia. Dzięki nowoczesnym metodom sprzedaży i marketingu (m.in. wydawaniu katalogów czy sprzedaży wysyłkowej) oraz indywidualnemu podejściu do klientów przez kolejne dekady spółka rozrastała się, aż w końcu jeden sklep przestał odpowiadać potrzebom firmy.
W latach 2010–2011 do historycznego budynku dodano również drugą część, czyli Nowy Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, stanowiący dowód na to, że mimo upływu czasu firma wciąż się rozwija. Do dzisiaj w tym miejscu odbywają się różnego rodzaju targi, a sam Dom Towarowy niezmiennie kojarzy się z biznesem.
DOMY TOWAROWE „CENTRUM”*
Warszawskie Domy Towarowe „Centrum”, wybudowane pod koniec lat 60., były jednym z pierwszych centrów handlowych w Polsce. Składały się z trzech domów towarowych („Wars”, „Sawa”, „Junior”) i stanowiły najbardziej wyrazisty element tzw. Strony Wschodniej przy ul. Marszałkowskiej, czyli jednego z najwybitniejszych osiągnięć powojennej urbanistyki. To w warszawskich Domach „Centrum” znajdowały się jedne z pierwszych schodów ruchomych w kraju i to tutaj swoje ubrania prezentowała kultowa projektantka Barbara Hoff. Co ciekawe, na parterze Warsa znajdował się jedyny w stolicy punkt, w którym rozlewano płyn do mycia naczyń Ludwik.
W pobliżu Domów Towarowych do 2015 r. znajdował się również Spółdzielczy Dom Handlowy „Sezam”. W 1992 r. otwarto tam pierwszą w Polsce restaurację McDonald’s (na jej otwarciu byli m.in. Agnieszka Osiecka oraz Jacek Kuroń, ówczesny minister pracy i polityki społecznej). Obecnie w centrum handlowym mieszczą się sklepy z najpopularniejszymi markami modowymi, dzięki czemu w tym historycznym budynku wciąż tętni życie nowoczesnego miasta.
GALERIA MOKOTÓW I MORDOR*
Trudno uwierzyć, że na dzisiejszych terenach zajmowanych przez największy kompleks biurowców w Polsce (powierzchnia bliska dziesięciu Pałacom Kultury i Nauki) do lat 60. znajdowały się grunty rolne. Wiejski krajobraz zmieniał się wraz z budową fabryk oraz zakładów produkcyjnych, tworzących tzw. Służewiec Przemysłowy. Po przełomie 1989 r. teren poddano modernizacji – powstały tam siedziby firm globalnych i polskich z różnych branż, a także popularne centrum handlowe, czyli Galeria Mokotów. Pierwszy biurowiec na ul. Domaniewskiej został wzniesiony w połowie lat 90. i nosił nazwę „Galaxy”. Teren Służewca Przemysłowego był atrakcyjny dla inwestorów dzięki niskim cenom gruntu, uzbrojeniu działek we wszystkie media oraz dobremu dojazdowi z wielu punktów miasta. Biznesowy charakter dzielnicy przyciąga dostawców wielu usług – w okolicy ul. Domaniewskiej można zrobić pranie, pójść do lekarza, zostawić dziecko w przedszkolu i oczywiście zjeść w jednej z wielu restauracji.
Potoczne określenie kompleksu biurowców – Mordor – to oczywiste nawiązanie do Władcy pierścieni J.R.R. Tolkiena. Nie wiadomo, kto pierwszy wpadł na tę nazwę, wiadomo natomiast, że codziennie do pracy w Mordorze dojeżdża ok. 100 tys. osób (zwanych także „orkami”).
HALA KOSZYKI*
Hala Koszyki została wybudowana w 1909 r. według projektu secesyjnego architekta Juliusza Dzierżanowskiego. W momencie powstania był to bardzo nowoczesny budynek, nawiązujący wyglądem do m.in. paryskich pasaży handlowych. Hala Koszyki miała służyć przede wszystkim jako miejsce handlu detalicznego dla mieszkańców południowej części Warszawy – na początku XX w. prężnie rozbudowującej się dzielnicy miasta.
W 2009 r. hala została rozebrana, a jej ponadstuletni, metalowy szkielet znalazł się w magazynie. Jesienią 2016 roku budynek wrócił na mapę Warszawy jako miejsce towarzyskich spotkań w modnych barach czy restauracjach oraz zakupów spożywczych. Nowy obiekt wykorzystuje część oryginalnej konstrukcji hali.
Co ciekawe, nazwa „Koszyki” nie pochodzi bynajmniej od sklepowych koszy, lecz od… wałów obronnych wybudowanych w XVIII w. przez Stanisława Lubomirskiego, marszałka wielkiego koronnego, który postanowił obronić Warszawę przed epidemią cholery przy użyciu okopów, a te wzmocnić wiklinowymi koszami.
OSIEDLE ZA ŻELAZNĄ BRAMĄ*
Osiedle za Żelazną Bramą to fenomen na skalę europejską – żadne inne miasto w Europie nie może się pochwalić tak dużym osiedlem w modernistycznym stylu Le Corbusiera. Osiedle powstawało w latach 1965–1972 i miało stanowić przykład idealnego osiedla mieszkalnego dla modernizującego się kraju. Składa się z 19 długich budynków o 16 kondygnacjach, a w każdym z nich znajduje się nawet 400 mieszkań. W zamyśle architektów zabudowa Osiedla za Żelazną Bramą miała być wysoka, lecz dzięki dużym odległościom między budynkami mieszkańcy mogli cieszyć się zielenią za oknem, a dzieci – korzystać z terenów rekreacyjnych pod domem.
Co ciekawe, do 1989 r. na krawędziach dachów każdego z bloków znajdowały się cztery czerwone lampy, które miały uniemożliwić śmigłowcom pogotowia lub policji zderzenie się z jednym z budynków nocą. Dziś Osiedle za Żelazną Bramą łączy w sobie budynki mieszkalne ze wznoszącymi się w tle wieżowcami m.in. Warsaw Trade Tower lub Warsaw Spire – na tym ostatnim budynku o wysokości 180 m co wieczór wyświetla się napis „Kocham Warszawę”, doskonale widoczny z wielu dzielnic miasta. Z kolei w Warsaw Trade Tower znajduje się… specjalny, zewnętrzny parking dla food trucków.
PAŁAC KULTURY I NAUKI*
Zdecydowanie najsłynniejszy i najbardziej kontrowersyjny wieżowiec w Polsce – w latach 50. na zawsze zmienił sylwetkę powstającej z gruzów Warszawy. Przed wojną na terenie zajętym przez pałac znajdowało się ponad 160 budynków – na potrzeby budowy zburzono te spośród nich, które przetrwały wojenne bombardowania, oraz zlikwidowano dawne ulice (m.in. linię tramwajową wzdłuż ul. Żelaznej). Dziś jedyną pamiątką po np. skrzyżowaniu Wielkiej i Chmielnej jest tablica wmurowana w posadzkę placu Defilad.
Od samego początku Pałac Kultury i Nauki rozpalał emocje – tak duże, że przez wiele lat warszawiacy pisali nawet listy zaadresowane… do budynku. Pracuje w nim ponad 300 osób, w tym 11 kotów, które mają za zadanie wyłapywać myszy w podziemnych kondygnacjach (na początku „łowców” było blisko 60). Oprócz kocich pracowników w budynku na dachu Teatru Studio znajduje się także miejska pasieka pszczół.
Obecnie w okolicach „Pekinu”, jak zwykło się nazywać pałac, mieszczą się liczne budynki biznesowo-handlowo-kulturalne, np. Złote Tarasy, Hotel Marriot czy Muzeum Sztuki Nowoczesnej, dzięki czemu wokół konstrukcji z lat 50. nadal toczy się życie Warszawy. Najważniejszą zmianą, jaka zaszła niedawno w otoczeniu pałacu, jest rozbiórka pawilonu Emilia, który (jako zabytek) zostanie przeniesiony w okolice parku Świętokrzyskiego. Warto także pamiętać o tym, że po premierze gry mobilnej „Pokemon GO” okolice „Pekinu” zasiedliły dziesiątki fanów – wokół budynku pojawiały się bowiem niezwykle cenne okazy wirtualnych zwierząt.
PLAC UNII LUBELSKIEJ*
Plac Unii Lubelskiej do początku XX w. nazywany był „Rondem Mokotowskim”, ponieważ leżał on na granicy… wsi Mokotów i wyznaczał granice miasta (pozostałością po tej funkcji placu są Rogatki mokotowskie). Z tego względu w XIX w. w pobliżu placu uruchomiono stację kolejki wąskotorowej, po której dziś nie ma już śladu. Współcześnie od placu Unii Lubelskiej rozpoczyna się jedna z najdłuższych ulic Warszawy, czyli Puławska.
W 1962 r. wzniesiono Dom Handlowy „Supersam”, który został zburzony w 2006 – na jego miejscu w latach 2010–2013 postawiono centrum biurowo-handlowe „Plac Unii”. Od 2013 roku całe piętro centrum handlowego wynajmuje HRS Spółka Hotel Reservation Service.
DWORZEC CENTRALNY*
To jeden z najszybciej wybudowanych budynków tej wielkości w Warszawie – budowę Dworca Centralnego w Warszawie rozpoczęto w 1972 r., a zakończono 5 grudnia 1975, specjalnie po to, aby zdążyć przed wizytą ówczesnego sekretarza KPZR Leonida Breżniewa. Według oficjalnej wersji Centralny był „najnowocześniejszym dworcem w Europie” – i chociaż to nie do końca prawda, na pewno stanowił pierwsze miejsce w Polsce, wyposażone w pełną klimatyzację oraz automatyczne otwieranie drzwi. Co ciekawe, salon VIP, który został otwarty specjalnie z okazji przyjazdu do Warszawy Breżniewa, w 2007 r. przekształcono w zamkniętą poczekalnię.
Po remoncie budynku zakończonym w 2012 r. dworzec został uznany przez tak polskich, jak i światowych architektów za przykład architektury modernistycznej o szczególnych walorach. W 2015 r. przeszedł również modernizację hali głównej, którą wzbogacono o antresole i nowe lokale komercyjne. Tuż obok Centralnego powstał w 2007 r. kompleks Złote Tarasy, którego najwyższa część góruje nad budynkiem dworca – centrum handlowe odwiedzają przyjezdni z całego świata, więc w ciągu dnia jest ono prawdziwym dowodem na międzynarodowość tak Warszawy, jak i Dworca Centralnego.
BULWARY WIŚLANE*
Popularne miejsce spotkań towarzyskich młodych warszawiaków, czyli Bulwary Wiślane, rozkwitło dopiero w ostatnich latach. Ich budowę rozpoczęto w 1935 i zakończono w 1938 r. – kolejny etap ich rozbudowy planowano na lata 40. jednak jak łatwo się domyślić mieszańcy stolicy nie doczekali się realizacji ambitnego projektu. Chwilę później wybuchła II wojna światowa, która uczyniła z miejsca spacerowego pole walk (jeszcze w 2016 r. na terenie Bulwarów, pomiędzy Mostem Śląsko-Dąbrowskim a Świętokrzyskim, znaleziono niewybuch).
Na modernizację Bulwarów Wiślanych trzeba było czekać ponad 80 lat – budowę rozpoczęto w 2013 r., a pierwszy odcinek (między mostami Śląsko-Dąbrowskim i Gdańskim) oddano do użytku dwa lata później w sierpniu. Dziś to tętniące życiem miejsce, które nocą rozbrzmiewa głośną muzyką oraz rozmowami setek osób, siedzących na kamiennych schodkach prowadzących do Wisły i pijących zimne napoje. Zwłaszcza latem teren Bulwarów zapełnia się popularnymi pubami oraz… food-truckami, w których można zjeść potrawy z całego świata.